Finansal Yönetimin Fonksiyonları

3.1. Finansal Analiz

• Firmalarda tutarlı kararların alınabilmesi açısından ilk basamağı oluşturur. Finansal analiz yaparak mevcut durumu saptarız ve geçmişe yönelik durumu tespit edip değerlendirerek geleceğe ilişkin kararlar alırız.
  • Bkz. Muhasebenin Beş İşlevi
  • Konunun daha iyi anlaşılması için muhasebeyi tekrar etmek gerekiyor. (Varlıklar), (2- Hesap Kavramı ve Hesapların İşleyişi), (3- Hesapların İşleyiş Kuralları)

3.2. Finansal Planlama ve Denetim

• Finansal Planlama: Gelecekle ilgili risk ve belirsizlikleri içerir. Amacı gelecekte ihtiyaç duyulacak fonları belirlemek ve etkili bir şekilde kullanımını sağlamaktır. Finansal planlamanın başarılı olabilmesi için firma amaçlarının belirlenmesi gerekir.
• Finansal Denetim: Gelecekle ilgili beklentilerin değişmesi, planlara uymayan uygulamalar ya da planın sağlıklı bir şekilde işlemesi denetim fonksiyonu ile mümkündür. Bu fonksiyonla beraber planlardan sapmalar izlenerek gerekli ve zamanında yapılan düzenlemeler planın sağlıklı bir şekilde işlemesini sağlayacaktır.

3.3. Fonların Sağlanması (Finansman Kararları)

• “Yatırım için gerekli fonlar nasıl elde edilecek?” sorusuna cevap arar.
• Kâr eden bir firmanın elde ettiği kârları dağıtmayıp firma bünyesinde tutması ile fon sorununun çözüleceği düşünebilir. Ancak firmalarda para giriş ve çıkışlarında miktar ve zaman yönünden farklılıklar çıkmaktadır. Bu nedenle fon açığı olduğunda aradaki fark firma dışındaki üçüncü kişi veya kurumlardan (bankalar, üçüncü kişiler, firmalar, sermaye piyasaları) sağlanabilir. Kullanılan her bir kaynağın firmaya farklı maliyetler çıkaracağı unutulmamalıdır. Bu nedenle fonların sağlanmasının yanında en uygun fon kaynağının araştırılıp bulunması da ayrıca önemlidir.
• İşletmeler fon ihtiyaçlarını temelde iki ana kaynaktan karşılar: Öz Kaynaklar ve Yabancı Kaynaklar.

3.3.1. Öz Kaynaklar ve Ortaklık Yapısı (İç Finansman)

• Firma kurulum aşamasında değer verenler verdikleri değer (sermaye) kadar firma üzerinde söz/hak/pay sahibidir. Firma bu kişilere borçlanır.

1. Sahip (Owner): Şirketin gerçek kontrolüne sahip kişi veya kişiler.
2. Ortak (Partner - Shareholder): Şirkete sermaye koymuş kişidir. Anonim şirkette hissedar, limited şirkette ortak denir.
3. Yatırımcı (Invester): Şirkete para yatıran kişidir. Yönetim söz hakkı sınırlıdır ya da hiç yoktur. Startup’a yatırım yapan kişi veya fon örnek verilebilir

İşletme dönem sonunda elde ettiği kârı iki temel şekilde kullanabilir: Bir kısmını ortaklara dağıtmak (temettü ödemesi) ya da tamamını veya bir kısmını işletme bünyesinde tutarak gelecekteki büyüme için kullanmak (oto-finansman). Bu kararlar öz kaynak yapısını doğrudan etkiler.

Sermaye Artırımı

• Bedelsiz Sermaye Artırımı: Firmanın kendi iç kaynaklarını (dağıtılmamış kârlar) sermayeye ekleyerek ortaklarına yeni hisse vermesi. Firmaya dışarıdan nakit girişi olmaz.
• Bedelli Sermaye Artırımı: Firmanın yeni hisse senedi çıkararak ve bunları ortaklara bir bedel karşılığında satarak sermayesini artırmasıdır. Karşılığında şirkete sıcak para (nakit) gelir.

Yedek Akçe (Dağıtılmamış Kârlar)

• Şirket kârının dağıtılmayıp kanunî zorunluluklar veya şirket ana sözleşmesi gereği ya da genel kurul kararıyla şirket bünyesinde bırakılan kısmıdır. Bu fonlar şirketin malî yapısını güçlendirir ve gelecekteki yatırımlar için kaynak oluşturur.
• Yasal Akçe (Kanunî Akçe): Türk Ticaret Kanunu gereğince ayrılması zorunlu olan yedek akçe.
• Statü Akçesi (Ana Sözleşme Akçesi): Kanunî zorunluluk olmamasına rağmen şirketin kuruluş belgesi olan esas sözleşme’de yer alan bir hüküm gereği kârdan ayrılması kararlaştırılan yedek akçedir.

3.3.2. Yabancı Kaynaklar (Dış Finansman - Borçlanma)

• Firmanın, sahipleri dışındaki üçüncü kişi veya kurumlardan belirli bir vade sonunda faiziyle birlikte geri ödemek koşuluyla sağladığı fonlardır. Üçüncü şahısların işletme varlıkları üzerindeki hakları da denilebilir.
• Başlıca yabancı kaynaklar şunlardır:
  • Satıcılar (Kredili mal alımları)
  • Finansal kuruluşlar (Banka kredileri vb.)
  • Devlet Kuruluşları
  • Sermaye Piyasaları

Devlet Kuruluşları

• Bir işletme kâr elde ettiğinde bu kâr üzerinde ilk hak sahibi devlettir. Vergiler işletme için ödenmesi zorunlu bir borçtur ve bilançoda “Yabancı Kaynak” kalemi olarak yer alır. Bu borç ödendikten sonra kalan net kâr ortaklar ve firma arasında paylaştırılabilir.

Geçici Vergi Sistemi

• Gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin yıl içinde elde ettikleri kazançlar üzerinden üçer aylık dönemler hâlinde hesaplayıp ödedikleri bir peşin vergidir. Yıl sonunda hesaplanacak nihai vergiden mahsup edilir.
  • $\to$ Şirket yıl içinde kazanç elde ediyor.
  • $\to$ Vergiyi her 3 ayda bir peşin ödüyor (geçici vergi).
  • $\to$ Yıl sonunda nihai vergi hesaplanıyor ve önceden ödenen vergiler mahsup ediliyor → yani düşülüyor.
• Ödeme Takvimi: Üç aylık dönemi takip eden 2. ayın 17. gününe kadar beyan edilir ve ödenir.

Dönem	Aylar	Beyan ve Ödeme Ayı
$Q_1\text{ - 3 ay}$	Ocak - Şubat - Mart	Mayıs
$Q_2\text{ - 6 ay}$	Nisan - Mayıs - Haziran	Ağustos
$Q_3\text{ - 9 ay}$	Temmuz - Ağustos - Eylül	Kasım
$Q_4\text{ - 12 ay}$	Ekim - Kasım - Aralık	Şubat

Sermaye Piyasaları

• Sermaye Piyasaları fon arz edenler (tasarruf sahipleri) ile fon talep edenleri (şirketler, devletler) menkul kıymetler aracılığıyla bir araya getiren piyasalardır. Şirketler için banka kredilerine alternatif, önemli bir borçlanma kanalıdır.

Kısa Vadeli Borçlanma Araçları (Vadesi 1 Yıldan Az)

• Hazine Bonosu: Devletin bir yıldan kısa vadeli borçlanma ihtiyaçları için çıkardığı borçlanma aracı.
• Finansman Bonosu: Büyük anonim şirketlerin (özel sektör şirketleri) kısa vadeli nakit ihtiyaçlarını karşılamak için çıkardıkları teminatsız borçlanma senetleri.

Uzun Vadeli Borçlanma Araçları (Vadesi 1 Yıldan Fazla)

Tahviller (Bond)

• Ayrıntılı bilgi için (bkz. Tahviller)
• Devletin veya anonim şirketlerin bir yıldan daha uzun vadeli fon sağlamak amacıyla çıkardıkları borçlanma senetleridir.
• Kuponlar: Tahvilin üzerinde bulunan ve belirli dönemlerde yatırımcıya yapılacak olan faiz ödeme yükümlülüğünü gösteren belgelerdir.
• Devlet Tahvili: Devletin uzun vadeli yatırım projelerini finanse etmek için çıkardığı borçlanma senedidir.
• Özel Kesim Tahvili (Corporate Bond): Anonim şirketlerin yatırım gibi uzun vadeli finansman ihtiyaçlarını çıkardıkları tahvillerdir.
  • Eurobond: Devletlerin veya şirketlerin uluslararası piyasalardaki yabancı para birimi cinsinden (genellikle Euro veya Dolar) ihraç ettikleri uzun vadeli tahvillerdir (Ayrıntılı bilgi için bkz. Eurobond).

3.4. Fonların Tutulması (Yatırım Kararları)

• Sağlanan fonların firma değerini maksimize edecek şekilde varlıklara yatırılma sürecidir. Amaç atıl varlıklar’ın en az seviyede olmasını -hatta hiç olmamasını sağlamaktır.

3.4.1. Duran Varlık Yatırımları (Uzun Vadeli Yatırımlar)

Malî Duran Varlıklar (Finansal Yatırımlar)

• Bir firmanın başka bir firmanın yönetimine katılmak veya temettü elde etmek amacıyla edindiği hisse senetleri gibi uzun vadeli varlıklardır.
  • Bağlı Menkul Kıymet: Başka bir şirkette sahip olunan pay oranının %0 ile %10 arasında olmasıdır. Yönetimde fazla söz hakkı yoktur, amaç genellikle gelir elde etmektir.
  • İştirak: Pay oranının %10 ile %50 arasında olmasıdır. Yönetimde kısmî söz hakkı vardır.
  • Bağlı Ortaklık: Pay oranının %50’den fazla (%51 ve üzeri) olmasıdır. Bu durumda ana şirket, bağlı ortaklığın yönetiminde çoğunluk hissesi sayesinde kontrol ve karar yetkisine sahip olur.
• Firma yatırım yaptığı bu iştirak ve bağlı ortaklıkların yıl sonunda dağıttığı kârdan, payı oranında temettü geliri elde eder. Bu gelir firmanın ana faaliyet dışı gelirlerinden biridir.

3.4.2. Dönen Varlıkların Yönetimi (Kısa Vadeli Varlıklar)

• Firmanın günlük faaliyetlerini sürdürebilmesi için gerekli olan ve bir yıl içinde nakde dönüşmesi beklenen varlıkların yönetimi.

A. Nakit ve Nakit Benzerleri Yönetimi (Anlık Likidite)

• Kasa (Fizikî Para): Firmanın kasasında bulunan madeni ve kâğıt para. Genellikle küçük ve acil günlük harcamalar için kullanılır.
• Banka (Mevduat): Firmanın banka hesaplarında tutulan, daha büyük ve güvenli ödemeler için kullanılan paradır. Para transferleri bu hesap üzerinden yapılır.
  • Havale: Aynı bankanın şubeleri veya hesapları arasında yapılan para transferi.
  • Elektronik Fon Transferi (EFT): Farklı bankalar arasındaki para transferi.
  • Virman: Kişinin veya kurumun aynı bankadaki kendi hesapları arasında yaptığı para aktarımı.
• • Firmanın mal veya hizmet satıp bedelini hemen değil de belirli bir vade sonunda almayı kabul ettiği durumlardır. Bu alacaklar &senetli veya senetsiz olabilir&.

B. Ticarî Alacakların Yönetimi (Vadeli Likidite)

• Firmanın mal veya hizmet satıp bedelini hemen değil de belirli bir vade sonunda almayı kabul ettiği durumlardır. Bu alacaklar kıymetri evrak denilen belgelerle güvence altına alınır.

Senetsiz Alacaklar (Açık Hesap / Veresiye)

• Satıcının alıcıya sadece fatura keserek, aradaki güvene dayanarak mal veya hizmet satması. Borç fatura üzerinde belirtilen vadede ödenir.

Senetli Alacaklar (Kıymetli Evraklar ve İşlemler)

• Alacağın hukukî güvencesi yüksek olan çek, senet, poliçe gibi devredilebilir belgelerde güvence altına alınmasıdır.

• Senet (Bono): Borçlunun (düzenleyenin) alacaklıya (lehtara) belirli bir tarihte, belirli bir meblağı kayıtsız şartsız ödeme taahhüdünü içeren belge. İki taraf arasında düzenlenir.

• Çek: Bir banka hesabından ödeme yapılması için düzenlenmiş bir ödeme emri. Kredi aracı değil, ödeme aracıdır. Üzerindeki tarihte ödenmesi esastır.

• Poliçe: Üç taraflı bir ilişkidir; düzenleyen (keşideci), borçlusuna (muhatap), alacaklısına (lehtar) ödeme yapması için emir verir.

İşlem ve Devir

• Ciro: Kıymetli evrakların mülkiyetinin arka yüzünün imzalanarak başkasına devredilmesi işlemi.
  • “Ciro” kelimesinin ticarî hayatta iki farklı anlamı vardır:
    1. Burada bahsedilen hukukî işlem olan devir (endorsement).
    2. Bir şirketin toplam satış hasılatı (revenue/turnover). “Bu ay 1 milyon TL ciro yaptık” denildiğinde kastedilen ikinci anlamdır.

Güvenlik ve Taraflar

• Çek ve Banka İlişkisi: Çekte ödemeyi yapma borcu altında olan taraf (muhatap) her zaman bir bankadır. Bu durum alacaklı için senede göre daha büyük bir güvence sağlamaktadır. Banka, hesapta para varsa ödemeyi yapmakla yükümlüdür.
• Keşideci (Drawer / Issuer): Çeki düzenleyen, imzalayan, bankaya “şu kadar parayı öde” talimatı veren kişi.
• Lehtar (Payee / Beneficiary): Çek, senet veya poliçe bedelini tahsil etme hakkına sahip olan alacaklı kişi veya kurum. Çekte ismi yazılı olan kişi.
• Hamil (Holder): Çeki elinde bulunduran ve bankara ibraz eden kişi. Çeki lehtardan da devralmış olabilir.
• Muhatap: Ödemeyi yapmakla görevlendirilen kurum (banka).