Fiyatların genel olarak ve sürekli bir biçimde artmasıdır. Başka bir deyişle, paranın zaman içinde satın alma gücünün azalmasıdır.
Talebin Çektiği Enflasyon - Talep Enflasyonu
- Mal ve hizmetlere olan talebin arzı aşmasıyla ortaya çıkan enflasyon türüdür. Bir diğer deyişle, mallara ve hizmetlere olan talebin aşırı artması da denilebilir.
Nedenleri
-
Genişletici Para Politikaları: Merkez Bankası’nın faizleri düşürmesi veya piyasaya daha fazla para sürmesi.
-
Genişletici Maliye Politikaları: Hükümetin kamu harcamalarını artırması (bkz. Altyapı Yatırımları, Sosyal Yatırımlar).
-
Tüketici Güvenindeki Artış: İnsanlar geleceğe dair iyimser olduklarında daha fazla harcama ve daha az tasarruf etme eğiliminde olurlar.
-
İhracattaki Artış: Bir ülkenin ürünlerine olan dış talep aniden artarsa iç piyasada arz azalır ve fiyatlar yükselir.
- İnsanların satın alma gücü artar (faizler düşürülür vs.)
- Artan gelirle daha fazla mal ve hizmet talebi oluşur.
- Arz aynı hızla artmadığı için ürünler kıtlaşır.
- Kıtlık, satıcıların fiyatları yükseltmesine sebebiyet verir.
- Sonuç olarak genel fiyat seviyesi artar ve enflasyon oluşur.
Çözüm Önerileri
- Sıkılaştırıcı Para Politikası: Faiz Oranlarını Artırmak: Faizler yükseldiğinde kredi çekmek pahalılaşır, tasarruf yapmak ise daha cazip hâle gelir. Bu durum talebi düşürür.
Sıkılaştırıcı Maliye Politikası
- Kamu Harcamalarını Kısmak: Hükümet, yeni projeleri erteleyerek veya mevcut harcamaları azaltarak piyasaya daha az para pompalar.
- Vergileri Artırmak: Hem bireylerin hem de şirketlerin harcanabilir gelirini azaltır, bu da doğal olarak talebi frenler.
Maliyetin İttiği Enflasyon - Maliyet Enflasyonu
- Talepte artış olmasa bile üretim maliyetlerinin artması sonucunda oluşan enflasyon türüdür. Üreticiler artan maliyetlerini kâr marjlarını korumak için fiyatlara yansıtmak zorunda kalırlar. Yani esas sorun üretimin pahalılaşmasıdır.
Nedenleri
- Ücret Artışları: Çalışanların ücretlerine verimlilik artışı üzerinde zam yapılması. Buna ücret sarmalı denir.
- Ham Madde Fiyatlarındaki Artış: Petrol, doğal gaz gibi temel emtia’ların veya ithal edilen ara malların fiyatının artması.
- Kur Şokları: Ulusal paranın yabancı paralar karşısında değer kaybetmesi.
- Vergi Artışları: Hükümetin üretim üzerinden aldığı dolaylı vergileri (KDV, ÖTV vb.) artırması.
Çözüm Önerileri
- Genellikle kur artışıyla tetiklendiği için temel amaç ülkeye döviz girişini artırarak ulusal parayı değerli kılmak ve ithal girdi maliyetlerini düşürmektir.
Döviz Girişi Sağlayan Kanallar
- Turizm Gelirleri: Ülkeye doğrudan döviz girişi sağlar ancak geçici dövizdir.
Doğrudan Yabancı Yatırım (FDI - Foreign Direct Investment)
- Yabancı bir yatırımcının ülkede fabrika kurması, bir şirket satın alması veya sıfırdan bir iş kurması gibi kalıcı ve uzun vadeli yatırımlar.
- Bu tür yatırımlar sadece döviz değil, aynı zamanda teknoloji, üretim kapasitesi ve istihdam da getirdiği için en çok arzu edilen sermaye türüdür.
Portföy Yatırımları (Sıcak Para)
- Yabancı yatırımcıların kâr elde etme amacıyla ülkenin finansal varlıklarına (hisse senetleri, devlet tahvilleri) yatırım yapmasıdır.
- Yatırımcı elinde dövizi bozdurup ulusal paraya çevirir.
- Bu ulusal para (TL diyelim) ile borsadan hisse senedi veya devlet tahvilleri satın alır.
- Bu işlem piyasadki döviz arzını artırarak kurlar üzerinde olumlu bir etki yaratır.
- Ancak bu fonlar risk algısının değişmesiyle ülkeyi hızla terk edebildiği için sıcak para olarak da adlandırılır ve doğrudan yatırımlara göre daha az istikrarlıdır.