Ödeme Vasıtası

• Firmanın mal veya hizmet satıp bedelini hemen değil de belirli bir vade sonunda almayı kabul ettiği durumlardır. Bu alacaklar kıymetli evrak denilen belgelerle güvence altına alınır.
• Bu alacaklar birer ÖDEME VASITASI’dır ve firma, nakde erişimi hızlandırmak için bu vasıtaların vadesini minimuma indirmeye çalışır.
• Alacak Senetleri İskontosu (Çek/Senet Kırdırma): Vadesi gelmemiş bir alacak senedi veya çek bir bankaya veya faktoring şirketine götürülerek anında nakde çevirebilir. Vadeye kadar olan süre için bir faiz (iskonto) kesintisi yapılır ve kalan tutarı işletmeye peşin ödenir. Buna “geriye doğru faiz hesaplama” işlemi denir ve acil nakit ihtiyacını karşılar.
  • Kısaca gelecekteki paranın bugünkü değerini bulma işlemi işte bu iskonto denilen şey. Bağlamın daha net anlaşılması için linklerin de incelenmesi şart.

Senetsiz Alacaklar (Açık Hesap / Veresiye)

• Satıcının alıcıya sadece fatura keserek, aradaki güvene dayanarak mal veya hizmet satması. Borç fatura üzerinde belirtilen vadede ödenir.

Senetli Alacaklar (Kıymetli Evraklar ve İşlemler)

• Alacağın hukukî güvencesi yüksek olan çek, senet, poliçe gibi devredilebilir belgelerde güvence altına alınmasıdır.

• Senet (Bono): Borçlunun (düzenleyenin) alacaklıya (lehtara) belirli bir tarihte, belirli bir meblağı kayıtsız şartsız ödeme taahhüdünü içeren belge. İki taraf arasında düzenlenir.

• Çek: Bir banka hesabından ödeme yapılması için düzenlenmiş bir ödeme emri. Kredi aracı değil, ödeme aracıdır. Üzerindeki tarihte ödenmesi esastır.

  • Çek, banka güvencesi sunduğu için poliçe ve senede göre daha kıymetli bir evraktır. Karşılıksız çek düzenlemek ticarî itibarı zedeler ve “kara listeye” girme gibi ciddi yaptırımları vardır.* Poliçe ve senetten daha kıymetli bir evraktır çek. Neden? E arkasında banka var da ondan. Muhatabın babanın oğlu değil. Karşılıksız çek yazarsan piyasada adın çıkar, ‘karşılıksız herif’ derler sana, “kara listeye” alırlar ceza olarak. Bir daha kimseden de mal alamazsın. Tabii hükümette tanıdığın varsa durum başka.
    • İbraz Süreleri: Çekin üzerinde yazan tarihten itibaren belirli süreler içinde bankaya sunulması gerekir. Sonsuza kadar cebine tutamazsın o çeki:
      1. Aynı şehirde ise: 10 gün
      2. Farklı şehirlerde (aynı ülke) ise: 1 ay
      3. Farklı kıtalarda ise: 3 ay içinde bankaya götüreceksin. Kaçırırsan geçmiş olsun.

• Poliçe: Üç taraflı bir ilişkidir; düzenleyen (keşideci), borçlusuna (muhatap), alacaklısına (lehtar) ödeme yapması için emir verir.

İşlem ve Devir

• Ciro: Kıymetli evrakların mülkiyetinin arka yüzünün imzalanarak başkasına devredilmesi işlemi. Çek ve senetin ciro işlemi vardır!
  • “Ciro” kelimesinin ticarî hayatta iki farklı anlamı vardır:
    1. Burada bahsedilen hukukî işlem olan devir (endorsement).
    2. Bir şirketin toplam satış hasılatı (revenue/turnover). “Bu ay 1 milyon TL ciro yaptık” denildiğinde kastedilen ikinci anlamdır.

Güvenlik ve Taraflar

• Çek ve Banka İlişkisi: Çekte ödemeyi yapma borcu altında olan taraf (muhatap) her zaman bir bankadır. Bu durum alacaklı için senede göre daha büyük bir güvence sağlamaktadır. Banka, hesapta para varsa ödemeyi yapmakla yükümlüdür.
• Keşideci (Drawer / Issuer): Çeki düzenleyen, yazan, imzalayan, bankaya “şu kadar parayı öde” talimatı veren kişi.
• Lehtar (Payee / Beneficiary): Çek, senet veya poliçe bedelini tahsil etme hakkına sahip olan alacaklı kişi veya kurum. Çekte ismi yazılı olan kişi.
• Hamil (Holder): Çeki elinde bulunduran ve bankara ibraz eden kişi. Çeki lehtardan da devralmış olabilir.
• Muhatap: Ödemeyi yapmakla görevlendirilen kurum (banka).