1- Ham Maddeler (Raw Materials)
- Tanım: Üretim sürecine girecek, işlenecek, dönüştürülecek veya bitmiş ürüne monte edilecek temel girdi malzemeleridir.
- Açıklama: Üretim sürecinde kullanılacak temel girdilerdir ve işlenerek mâmul (bitmiş ürün) haline getirilirler. Üretimin kesintisiz sürmesi, yeterli ve kaliteli ham madde bulunmasına bağlıdır. Eksikliği üretimi durdurabilir, bu yüzden tedarik yönetimi kritiktir.
2- Bitmiş Ürün - Mâmul (Finished Goods)
Tanım: İmalat süreci tamamlanmış, perakendecilere veya nihai müşterilere satılmaya/dağıtılmaya hazır olan ürünlerdir. Açıklama: Üretimi tamamlanmış, müşteriye satılmaya hazır ürünlerdir. Müşteri talebini karşılamak, gelir elde etmek için tutulur. Doğru seviyede yönetimi, aşırı stok maliyetinden veya eksik stok nedeniyle satış kaybından kaçınmak için önemlidir. Gelecek üretimi planlamada kullanılır.
Bitmiş Ürün Stok Takibinin Nedenleri
- Gelecek Üretim Stratejilerini Belirlemek: Stok seviyelerini bilmek, ne kadar daha üretilmesi gerektiğini planlamak için temel veriyi sağlar.
- Aşırı Stoklamayı Önlemek: Ne kadar ürün olduğunu bilerek gereğinden fazla üretim yapıp gereksiz maliyetlere (depolama, sermaye bağlama vb.) katlanmaktan kaçınılır.
- Eksik Stoklamayı Önlemek: Yeterli ürün olup olmadığını takip ederek talebi karşılayamama, satış kaybetme ve işletmeye zarar verme riski azaltılır.
Dikkat
Tedarik zinciri yönetimi açısından bir tedarikçinin bitmiş ürünleri başka bir üretici için ham madde olabilir ve bu nedenle “bitmiş ürün” kavramı görecelidir.
3- Süreç İçi Stok - Yarı Mâmul (Work in Process -WIP)
- Tanım: Ham maddenin ilk işlem gördüğü andan, bitmiş ürün olarak son halini alana kadarki tüm ara aşamalardaki fiziksel varlıkları kapsar. Ürününüz hangi aşamada olursa olsun, eğer henüz tamamlanmamışsa ve üretim hattındaysa, o bir Süreç İçi Stoktur.
- Açıklama: Üretim aşamaları arasında bulunan, henüz tamamlanmamış ürün veya parçalardır. Seviyesi, üretim sürecinin akıcılığını ve verimliliğini gösterir. Yüksek WIP, genellikle darboğazlara ve gecikmelere işaret eder. Azaltılması üretim hızını ve esnekliğini artırır.
4- Transit Stok - Yoldaki Stok (Transit Inventory - Pipeline Stock)
- Tanım: Tedarik zinciri içinde bir noktadan diğerine (örn: tedarikçiden fabrikaya, fabrikadan depoya/müşteriye) fiziksel olarak taşınmakta olan, henüz hedefe varmamış stoklardır.
- Açıklama: Tedarik zincirinde farklı noktalar arasında (örn: tedarikçiden fabrikaya) fiziksel olarak taşınmakta olan, henüz hedefe ulaşmamış stoklardır. Nakliye süresince oluşur. Toplam stok miktarını ve lojistik süreçlerini etkiler; takibi önemlidir.
5- Bakım, Onarım ve Sarf Malzemeleri (Maintenance, Repair and Operating Supplies -MRO)
- Tanım: Doğrudan bitmiş ürünün bir parçası olmayan ancak üretim ekipmanlarının veya genel işletme faaliyetlerinin devamlılığı için gerekli olan malzemelerdir.
- Açıklama: Nihai ürünün parçası olmayan ama üretiminin/işletmenin devamlılığı için gerekli malzemelerdir (yedek parça, temizlik, ofis malzemesi). Ekipmanların çalışır kalmasını, operasyonların sürmesini sağlar. Eksikliği, üretimde beklenmedik duruşlara sebebiyet verebilir.
6- Emniyet Stoğu (Safety Stock)
Özce
Beklenmedik bir ham madde sıkıntısı olması durumunda üretimin devam etmesini sağlamak.
Tanım: Tedarik zincirindeki (arz tarafında) belirsizliklere (gecikmeler, miktar sorunları, ham madde kıtlığı vb.) karşı elde tutulan ek (fazladan) stoktur. Açıklama: Tedarik (arz) tarafındaki belirsizliklere (tedarikçi gecikmesi, eksik teslimat vb.) karşı tutulan ek stoktur. Üretimin veya satışın beklenmedik tedarik sorunları nedeniyle durmasını engeller. Stoksuz kalma riskine karşı bir güvencedir.
7- Tampon Stok (Buffer Stock)
- Tanım: Talep tarafındaki ani veya beklenmedik artışlara/dalgalanmalara karşı korunmak amacıyla tutulan stoktur.
- Açıklama: Talep tarafındaki beklenmedik dalgalanmalara veya ani artışlara karşı tutulan stoktur. Emniyet stoğu arza odaklanırken tampon stok talebe odaklanır. Müşteriye “yok satmamayı”, ani talebi karşılamayı ve müşteri memnuniyetini korumayı amaçlar.
8- Beklenti Stoğu - Mevsimsel Stok (Anticipation Stock - Seasonal Stock)
- Tanım: Gelecekte olması beklenen/tahmin edilen Talep artışlarını (mevsimsel, kampanya, tatil vb. nedenli) veya olayları karşılamak amacıyla önceden hazırlanan ve tutulan stoktur.
- Açıklama: Gelecekte beklenen Talep artışlarına veya olaylara hazırlık için bilinçli olarak biriktirilen stoktur. Talebin üretim kapasitesini aşacağı dönemlere hazırlık sağlar.