Noetic Logos

Veri Tabanı Yönetim Sistemleri - 3. Ders

4 dakika okuma süresi

  • Sınavda soru gelecek kesinlikle, diyagramların çizimine önem göstermek gerekiyor. Draw

Varlık-İlişki Modeli (Entity-Relationship Model)

  • Fiziksel dünyayı kavramsallaştırma, modelleme.

ERD’nin Temel Kavramları ve Bileşenleri

Varlık (Entity)

  • Gerçek dünyada var olan ve diğer nesnelerden ayırt edilebilen her türlü nesne, kavram veya olgu.
    • Fizikî bir nesne (ör. Araba, Ürün gibi somut varlıklar) olabileceği gibi mantıksal veya soyut bir kavram da olabilir (ör. Sipariş, Rezervasyon, Müşteri İşlemi gibi).
    • Önemli olan, varlığın kendi başına tanımlanabilir bir kimliğe sahip olması ve diğer varlıklardan ayırt edilebilmesidir.
  • Veri tabanında hakkında bilgi tutulmak istenen her şey bir varlıktır.
    • Öğrenci, Ders, Öğretmen, Müşteri vb.
  • Gösterim: Dikdörtgen (Rectangle).

Varlık Kümesi (Entity Set)

  • Aynı türdeki ve aynı özelliklere sahip varlıkların oluşturduğu kümedir.
  • Örnek: Okuldaki tüm öğrencilerin oluşturduğu Öğrenci varlık kümesi.

Nitelik-Özellik (Attribute)

  • Bir varlığı tanımlayan ve niteleyen özelliklerdir.
  • Örnek: Öğrenci varlığının OgrenciNo, Ad, Soyad, DogumTarihi gibi nitelikleri vardır.
  • Gösterim: Elips (Oval) ile gösterilir ve ait olduğu varlığa bir çizgi ile bağlanır.
  • Karar vericinin ve son kullanıcının isteklerine göre özellikler belirlenir.

İlişki (Relationship)

  • İki veya daha fazla varlık kümesi arasındaki bağlantı veya etkileşim.
  • İş kurallarına göre değişkenlik gösterir.
  • Verinin nasıl kullanıldığını, hangi verinin kullanıldığını ve nasıl yönetilip saklanması gerektiğini belirler.
  • Örnek: Öğrenci ve Ders varlıkları arasında “ders alır” ilişkisi vardır.
  • Gösterim: Baklava dilimi (Diamond).

Nitelik Türleri (Attribute Types)

Basit Nitelikler (Simple Attributes)
  • Daha küçük parçalara bölünemeyen niteliklerdir (örn: Maaş).
Bileşik Nitelikler (Composite Attributes)
  • Kendi içinde alt parçalara ayrılabilen niteliklerdir.
    • Örnek: İsim niteliği, Ad, Orta_Ad, Soyad gibi niteliklere ayrılabilir. Adres niteliği Sokak, Şehir, PostaKodu gibi parçalara ayrılabilir.
Çok Değerli Nitelikler (Multivalued Attributes)
  • Bir varlık için birden fazla değer alabilen niteliklerdir.
    • Örnek: Bir kişinin birden fazla telefon_numarasi olabilir.
    • Gösterim: Çift elips ile gösterilir.
Türetilmiş Nitelikler (Derived Attributes)
  • Değeri veri tabanındaki başka bir nitelikten hesaplanabilen özelliklerdir. Bu tür veriler genellikle veri tabanında saklanmaz, ihtiyaç duyulduğunda hesaplanır.
    • Örnek: Yas niteliği Dogum_Tarihi niteliğinden hesaplanabilir.
      • Gösterim: Kesikli çizgili elips ile gösterilir.

İlişki Kardinalitesi (Sayısal İlişkiler - Cardinality)

  • İlişkiye katılan varlık kümelerindeki varlıkların sayısal oranını belirtir.

  • Başka bir ifadeyle, bir ilişkideki varlık örneklerinin birbirleriyle en az veya en çok kaç defa ilişki kurabileceğini sayısal olarak ifade eder. İlişkinin “kaçarlı” olduğu belirtir.

  • Dış Kısım (Kardinalite - Maksimum):

    • | (Çizgi): Bir (One)
    • < (Karga Ayağı): Çok (Many)

  • İç Kısım (Katılım - Minimum):

    • | (Çizgi): Bir (Zorunlu / Mandatory)
    • O (Yuvarlak): Sıfır (İsteğe Bağlı / Optional)

Bire-Bir (One-to-One / 1:1)

  • Bir varlık kümesindeki bir varlık, diğer varlık kümesinden en fazla bir varlık ile ilişki kurar ve tersi de geçerlidir. Örneğin, bir kişi varlığının en fazla bir TC kimlik numarası vardır ve her TC kimlik numarası da en fazla bir kişiye aittir.

Bire-Çok (One-to-Many / 1:M)

  • Bir varlık kümesindeki bir varlık, diğer kümedeki birden fazla varlıkla ilişkili olabilir (Örn: Bir danışman hoca birden çok öğrenciye danışmanlık yapabilir, ama bir öğrencinin sadece bir danışmanı vardır.).

Çoka-Bir (Many-to-One / M:1)

  • Bire-çok ilişkinin tersidir (Örn: Birden çok öğrenci aynı bölümde okuyabilir).

Çoka-çok (Many-to-Many / M:N)

  • Bir varlık kümesindeki varlık, diğer kümeden birden çok varlık ile ilişki kurabilir ve tersi de geçerlidir. Öğrenci ile Ders arasındaki ilişki çoka-çok olabilir: Bir öğrenci birden fazla ders alabilir ve her ders çok sayıda öğrenci tarafından alınabilir.

Katılım Kısıtları (Participation Constraints)

  • Bir varlığın bir ilişkiye katılmasının zorunlu olup olmadığını belirtir.
Tam Katılım (Total Participation)
  • Bir varlık kümesindeki her varlık ilişkiye katılmak zorundadır.
    • Örnek: Her borç kaydı mutlaka bir müşteri’ye bağlı olmalıdır.
    • Gösterim: Varlık ile ilişki arasına çift çizgi (double line) çekilerek gösterilir.
Kısmî Katılım (Partial Participation)
  • Bir varlık kümesindeki varlıkların ilişkiye katılması zorunlu değildir.
    • Örnek: Her müşteri’nin bir borç alması zorunlu değildir.
    • Gösterim: Varlık ile ilişki arasına tek çizgi (single line) çekilir.

Zayıf Varlık Kümeleri (Weak Entity Sets)

  • Kendisine ait birincil anahtarı (primary key) olmayan ve var olabilmek için başka bir varlık (güçlü) kümesine bağımlı olan varlıklardır.

  • Örnek: Bir bankadaki borç kaydı olmadan o borca ait bir ödeme kaydının anlamı yoktur. Ödeme varlığı borç varlığına bağımlıdır.

  • Ayırt Edici (Discriminator / Partial Key): Zayıf varlık kümesini, bağlı olduğu güçlü varlık içinde ayırt etmeye yarayan nitelikler kümesidir. Tek başına benzersiz değildir (Örneğin: odeme_numarasi). ?

  • Zayıf varlık kümesinin birincil anahtarı, bağlı olduğu güçlü varlığın birincil anahtarı ile kendi ayırt edicisinin birleşiminden oluşur. (Örn: {borc_numarasi, odeme_numarasi})

  • Gösterim:

    • Zayıf Varlık: Çift çerçeveli dikdörtgen.
    • Tanımlayıcı İlişki: Çift çerçeveli baklava dilimi.
    • Ayırt Edici Nitelik: Kesikli alt çizgi.

Grafik Görünümü