- İki veya daha fazla tarafın bir araya girip etkileşim kurduğu çevrim içi platformlardır.
- Platform: Mekân, alan.
Platform Ekonomisini Oluşturan Unsurlar
1- İnternet
2- Dijital Teknolojiler
- Devleşen platformlar ekosistem hâline gelir.
- Bir platformun birçok ihtiyacı gidermesi, ekosistem hâline gelmesi demektir.
- Ekosistem platformları başka firmaların yaşamasına da destek olur.
- Örneğin: Google, Amazon ve Apple.
- Bir platformun birçok ihtiyacı gidermesi, ekosistem hâline gelmesi demektir.
Platform Türleri
1- İşlem Platformları (Marketplaces -Pazar Yerleri-)
- Tüketicilerin doğrudan alım-satım (ekonomik işler) yaptığı platformlardır.
a) E-ticaret
b) Paylaşım Ekonomisi (Sharing Economy)
- Paylaşım ekonomisi, bireylerin sahip oldukları atıl varlıkları veya kaynakları başkalarıyla paylaşarak gelir elde etmelerini veya maliyetlerini düşürmelerini sağlayan bir ekonomik modeldir.
- Örneğin: Yolcu360, BlaBlaCar, TaskRabbit
c) Kitle Fonlama (Crowdfunding)
- Kitle fonlama platformları, çok sayıda bireyin bir projeye finansal yatırım yapmasına izin veren platformlardır.
- Örneğin: Patreon, CrowdFon, GoFundMe
d) Freelance (Gig)
- Çeşitli platformlar üzerinden dönemlik/kısa süreli işlerin yarattığı tüketiciden İşletmeye (C2B) ekonomi modelidir.
- Örneğin: Bionluk, PeoplePerHour, Toptal, 99designs
e) İşletmeden İşletmeye (Business to Business -B2B-)
- Endüstriyel pazarlarda üretim mallarının alınıp satıldığı ticaret türüdür.
- Örneğin: Made-in-china.com, Thomasnet, IKEA Business
2- İnovasyon Platformları (Innovation Platforms)
- İnovasyon platformları, gerek bireylerin gerekse firmaların kendi fikirlerini yaratmalarına, kendi ürünlerini oluşturmalarına yarayan platformlardır.
a) İşletim Sistemleri
Örneğin: Linux, Windows, Macintosh
b) Geliştirme Platformları
- Yazılım/uygulama geliştirmemizi sağlayan platformlardır. Bkz. Hizmet Olarak Platform (Platform as a Service -PaaS-)
- Örneğin: Google App Engine, Red Hat OpenShift, Heroku
c) Oyun Platformları
Örneğin: NVIDIA Geforce NOW,Xbox Cloud Gaming, Google Play Store, Epic Games, Ubisoft Connect
d) Nesnelerin İnterneti (Internet of Things -IoT-)
- Elektronik cihazların insan aracılığı olmadan birbirleriyle bluetooth ya da internet aracılığıyla etkileşime girmesi.
- Örneğin: Oracle IoT Cloud, Siemens MindSphere, ThingSpeak
3- Sosyal Medya
a) Sosyal Ağ (Social Network)
Örneğin: Tumblr, TikTok, Snapchat
b) Medya Paylaşma Platformları
Örneğin: Imgur, Pinterest, Dailymotion, Vimeo.
c) Tartışma Platformları
Örneğin: Uludağ Sözlük, İnci Sözlük, Erkeklersoruyor, Goodreads
d) Profesyonel Ağ
Örneğin: AngelList, Meetup, Shapr
4- Öğrenme Platformları (Learning Platforms)
- İnsanların belirli eğitim içeriklerine ulaşmasını ve eğitim verenle etkileşime girmesini sağlayan platformlardır.
a) MOOC (Massive Open Online Course)
- “Açık ve Kapsayıcı Çevrim İçi Kurs” anlamına gelir.
- Örneğin: Khan Academy, Edx, Stanford Online, Harvard Online Learning
b) Öğrenme Yönetimi Platformları
- Çevrim içi derslerde kullanılan platformlardır.
- Örneğin: 360Learnings, Google Classroom, Moodle.
c) Dil Öğrenme Platformları
Örneğin: Busuu, Lingodeer, HiNative, FluentU
5- Finansal Platformlar
Gerek birey gerek firmaların finansal işlemlerine aracılık sağlayan platformlardır.
a) Ödeme Platformları
Örneğin: Amazon Pay, Google Pay, Square, Stripe, Youtube Pay, BKMExpress, PayT
b) Kripto Para
Örneğin: Binance, BTCTurk.
c) Robo-danışman (Robo-advisor)
- Robo-danışman, kullanıcıların yatırım portföylerini otomatik olarak oluşturan ve yöneten bir platformdur.
- Örneğin: M1 Finance, Wealthfront, SoFi Invest.
d) Bire-bir Borçlanma (Peer-to-Peer Lending -P2P-)
- Bireylerin (P2P) doğrudan birbirlerine borç vermelerini sağlayan platformlardır.
- Örneğin: Zopa, Mintos, HeavyFinance
6- Sağlık Platformları
Özellikle ruhsal hastalıklar ve fitness özelindeki platformlardır.
a) Teletıp
- Sağlık hizmetlerinin uzaktan, dijital teknolojiler aracılığıyla yapılmasıdır. Doktorla hastanın çevrim içi olarak bir araya geldiği platformlardır.
- Örneğin: Teladoc, Doctor on Demand, Push Doctor
b) Sağlık Bilgi Sistemleri
- Sağlık hizmetlerinin sağlanması, yönetimi ve düzenlenmesi için kullanılan dijital platformlardır.
- Örneğin: MyChart, NHS.
c) Fitness Platformları
Örneğin: Fitbit, MyFitnessPal.
d) Ruh ve Akıl Sağlığı Platformları
Örneğin: Terapiya,Talkspace, BetterHelp.
7- Veri Platformları
- Gerek yapılandırılmış gerek yapılandırılmamış verileri saklamaya ve korumaya yarayan platformlardır.
a) Büyük Veri Platformları (Big Data Platforms)
Örneğin: Apache Spark, Teradata, Cloudera
b) Veri Hasadı (Data Harvesting)
- İnternet üzerinden veri toplama ve bu verileri analiz etmek amacıyla toplama işlemi yapan bir süreçtir. Söz gelimi, X, Blogger vb. platformlardaki verileri analiz etmek için toplar (hasat eder).
- Örneğin: Octoparse, Import.io, ParseHub.
c) Veri Analitiği (Data Analytics)
- Veri analitiği, verilerin toplanması, işlenmesi ve analiz edilmesi sürecidir.
- Örneğin: QlikSense, Google Data Studio, Domo.
d) Veri Yönetimi (Data Management)
- Veri yönetimi; Büyük Veri Platformlarını, Veri Hasadını ve Veri Analitiğini kendi içinde bulundurur.
- Örneğin: Snowflake, MongoDB7
e) Müşteri Veri Yönetimi
- Müşterilerle ilgili tasarlanmış özel verilerdir.
- Örneğin: Microsoft Dynamics 365 Customes Insights, Hubsot CRM, Adobe Experience Platform
8- İçerik Platformları (Content Platforms)
Her türlü dijital içerik paylaşılabilir, üretilebilir ve dağıtılabilir.
a) Dijital Video
Örneğin: Vimeo, Dailymotion, Exxen, Hulu.
b) Sesli İçerik
Örneğin: Google Podcast, Storytel, YouTube Music.
c) Yayıncılık - Yazılı İçerik
Örneğin: WordPress, Wattpad, Wix, Substack.
d) Haber
Örneğin: BBC News, New York Times, The Guardian, CNN, Bundle.
9- İşbirliği Platformları
- Bireylerin, ekiplerin veya organizasyonların birlikte çalışmasını kolaylaştıran dijital araçlar ve yazılımlardır.
- Örneğin: Notion, Evernote, Microsoft Teams, Slack.
a) İletişim Platformları
Örneğin: WhatsApp, Discord, Signal, WeChat.
b) Döküman Platformları
Örneğin: MEGA, Dropbox, pCloud.
Platformların Gelir Modelleri
1- Komisyon
2- Platform Ücreti
3- Üyelikler
4- Premium
5- Reklam
6- Veri
Paylaşım Ekonomisindeki Zorluklar
1- Gelişme Süresi
- Ağ dışsallığının devreye girmesi yıllar sürebiliyor.
- Yapılan bir araştırmaya göre bir platformun tutunabilmesi en aşağı 5 yıl sürüyor.
2- Büyüme Platosu
- Büyüme durgunluğu anlamına gelir. Herhangi bir büyüme ya da ilerleme kaydedilemez.
- İnovasyon yaparak aşılabilir.
3- Belirsizlik
- Yeni bir platform kurmak yüksek bir başlangıç yatırımı gerektirdiği gibi pazar kabulü, rekabet, yasal düzenlemeler ve ekonomik koşullar gibi birçok belirsizlikle de karşı karşıya gelmek anlamına gelir.