Paranın Fonksiyonları
1- Değişim Aracı (Medium of Exchange)
- Para, değiş-tokuşta kullanılan bir nesnedir.
- Parayı para yapan, ekonomik faaliyetlerde kullanılması, alınıp-verilmesidir.
2- Hesap Birimi -ya da- Değer Ölçüsü (Unit of Account)
- Bir nesne, fiziksel ya da soyut bir şekilde değişim aracı olarak kullanılabiliyorsa, bu, o nesnenin bir değere sahip olduğunu gösterir.
- Ekonomide her şey onunla ölçülebilir.
- Diğer nesneler onun cinsinden ifade edebilir.
3- Değer Biriktirme Aracı (Store of Value)
- Para, elde edilen değerin korunmasını ve gelecekte kullanılabilmesini sağlar.
- Bir nesneyle birikim yapabilme ve bu birikimleri gelecekte kullanabilmek de denilebilir
- Bir nesnenin değer biriktirme aracı olabilmesi için zaman içerisinde değerini koruması gerekir.
- Bir nesneyle birikim yapabilme ve bu birikimleri gelecekte kullanabilmek de denilebilir
Para Çeşitleri
1- nakit (Kâğıt para, madeni para)
2- Vadesiz Mevduat
- Likit olduğu için getirisi az olmasına rağmen tercih edilir.
- Vadesiz mevzuatta faiz yoktur, ancak istenilen anda işlem yapılabildiği için, yani likit olduğu için tercih edilir.
3- Çek
- Özellikle kriz dönemlerinde kullanılır.
- Genellikle tüzel kişiler (şirketler) kullanır.
4- Kredi Kartı
- Taksitle ödenen değil, tek tıkla ödenen kısmı kastediliyor.
Dijital Para
- Yürürlülükteki paranın dijital hâlidir (Merkez Bankası tarafından yürütülür).
- Gerçek bir kimlik ile kullanılır.
- Merkezi yapısı vardır, belirli bir yapı üzerinden gerçekleşir (Merkez Bankası üzerinden).
Kripto Para
- Merkeziyetsiz yapısı vardır.
- Gerçek bir kimlik gerekmez. Sanal kimlik veya anahtar ile kullanılır.
- Blokzincir tabanlıdır.
- Madencilikle elde edilir.
| Özellik | Dijital Para | Kripto Para |
|---|---|---|
| Yapı | Merkezî (Merkez Bankası tarafından yönetilir) | Merkeziyetsiz (blokzincir tabanlı) |
| Kimlik Gerekliliği | Gerçek kimlik gereklidir | Gerçek kimlik gerekmez, sanal kimlik veya anahtar kullanılabilir |
| Elde Edilme Yöntemi | Merkez Bankası tarafından çıkarılır ve dağıtılır | Madencilik ile elde edilir |
Blokzincir Tabanlı Teknolojiler
1- Kripto Para Birimleri (Cryptocurrencies)
-
Bitcoin: Dünyanın ilk ve en yaygın kullanılan kripto para birimi olan Bitcoin, blokzincir tabanlıdır ve merkeziyetsiz bir dijital para birimi olarak çalışır.
-
Ethereum: Bitcoin’den sonra en popüler olan Ethereum, yalnızca dijital para birimi olarak kullanılmaz; aynı zamanda akıllı sözleşmeler ve merkeziyetsiz uygulamalar (dApps) oluşturmak için bir platform sağlar.
2- Akıllı Sözleşmeler (Smart Contracts)
- Akıllı sözleşmelerin en yaygın kullanılan platformu Ethereum’dur. Akıllı sözleşmeler, belirli koşullar yerine getirildiğinde otomatik olarak yürütülen dijital anlaşmalardır. Aracılara gerek duymadan güvenli ve verimli bir şekilde işlem yapılmasına olanak tanır.
- Akıllı sözleşmelerde geriye dönük değişim mümkün değildir.
- En yaygın kullanılan platformu Ethereum’dur.
3- Finans
4- NFT (Non-Fungible Token)
- NFT, Türkçe’ye değiştirilemez jeton olarak çevrilebilir.
- NFT’ler, dijital varlıkların benzersiz olduğunu ve takas edilemeyeceğini belirten bir tür dijital sertifikadır. Her NFT, bir blokzincir üzerinde depolanır ve bu sayede her biri eşsiz bir dijital varlık olarak tanımlanır.
- NFT’ler, dijital varlıkların, sanat eserlerinin, müziklerin, videoların, oyun içi öğelerin ve daha birçok dijital ürünün orjinalliğini, sahipliğini ve benzersizliğini kanıtlar. Bu dijital varlıklar blokzincir üzerinde depolandığı için bu onları değiştirilemez ve şeffaf hâle getirir. Yani, bir NFT’nin sahipliği ve geçerliliği blokzincir tarafından güvence altındadır.
NFT’nin Kullanım Alanları
Sanat: Dijital sanat eserlerinin satışı ve koleksiyonluk hâle gelmesi. Müzik: Sanatçılar müziklerini NFT olarak satışa sunabilir, böylece doğrudan gelir elde edebilirler. Oyun: Oyun içindeki öğeler, karakterler ve dijital koleksiyonlar NFT olarak satılabilir. Sanal Gayrimenkul: Sanal dünyalarda (metaverse) dijital mülkler NFT olarak alınıp satılabilir.