1- Ön Türkçe (Proto-Turkish)
- Bu dönemin olayı “farazi” olması. Elimizde metin falan yok yani.
- Bu dönem için “Altay Dil Birliği” teorisi var.
- Bu teoriye göre Türkçe; Moğolca, Mançuca, Tunguzca ve Korece ile akraba. Hepsi “Altayca” denilen bir ana dilden çıkmış.
- Bu dönemdeki bilgilerin hepsi teorik, yani metinlere değil dil karşılaştırmalarına dayanıyor.
- Bu dönemin sonunda milattan önceki yüzyıllarda, Türkçe “Eski Bulgarca (Çuvaşça)” ve “Eski Türkçe” olarak ikiye ayrılıyor.
2- Eski Türkçe (6. - 10. Yüzyıllar)
- Türk dilinin ilk yazılı ürünlerinin olduğu dönem.
- İslamiyet öncesi dönemdir.
- Kendi içinde Kök Türkçe ve Uygurca olarak ikiye ayrılır.
2.1. Köktürkçe (6-8. Yüzyıllar)
- Eserler: Orhun Abideleri/Yazıtları (Tonyukuk, Köl Tigin, Bilge Kağan). Köktürkler bu taşlara “bengü taş” (sonsuz taş) dermiş. Bunlar Türkçe’nin ilk yazılı belgeleridir.
- Orhun yazıtları Moğolistan’da bulunur, Türk Tarihi ve Edebiyatı açısından ilk yazılı belgeler olmaları açısından çok önemlidir
- Dil Yapısı: Basit ve yeknesak (monoton).
- Söz Varlığı: Daha çok “somut kelimelerden” oluşmakta.
- Alfabe: 38 harfli Köktürk alfabesi (runik alfabe de denir). İlk millî alfabe
- İdeografik bir alfabedir (bazı harfler temsil ettiği kelimeye benzer, (e)b = ev/çadır gibi).
2.2. Uygurca (8-10. Yüzyıl)
- Köktürkçenin devamı.
- Temel Fark (Din): Uygurlar 840’ta göç edip Maniheizm ve Budizm dinlerine geçmiştir.
- Dil Yapısı: Bu yeni dinler dili değiştirmiştir. Artık Köktürkçe gibi “sade” ve “yeknesak” değildir.
- Söz Varlığı: Çince, Sankritçe, Tohrca ve Soğdcadan bir sürü çeviri yapmışlar. Bu yüzden dilde, özellikle “soyut kelimeler” yönünden zenginleşme vardır.
- Eserler: Altın Yaruk (Şehzade ile Aç Pars hikâyesi buradandır), Sekiz Yükmek, Irk Bitig (Fal Kitabı).
Köktürkçe ve Uygurcanın Farkları
- Malzeme: Köktürkçe metinleri taşa yazılmıştır; Uygurca metinleri ise kâğıda yazılmıştır.
- Dil Yapısı: Köktürkçe “basit ve yeknesak” (monoton) bir cümle yapısına sahiptir; Uygurca ise yeni dinlerin etkisiyle “sade” ve “yeknesak” değildir.
- Söz Varlığı: Köktürkçe daha çok somut kelimelerden oluşur, alıntılar azdır; Uygurcada ise alıntılar çoktur (Çince, Sanskritçe, Tohrca, Soğdca) ve dilde soyut kelimeler (dinî, felsefî) yönünden zenginleşme vardır.
- Konu: Köktürkçede Türk kültürü, savaşlar, devlet yönetimi anlatılır; Uygurcada ise Maniheizm ve Budizm dinleri anlatılır.
- Tür: Köktürkçe metinleri telif eserlerdir (orijinal); Uygurca metinleri ise çoğunlukla tercüme eserlerdir.
3.3. Orta Türkçe (10. - 17. Yüzyıllar Arası)
- Biraz karışık. Birçok kol bir arada.
- Karahanlıca (Hakaniye - 10-13. YY): Kutadgu Bilig, Divanü Lügati’t-Türk, Divan-ı Hikmet, Atabetü’l-Hakayık.
- Harezmce (14. YY): Nehcü’l-Feradis. Husrev u Şirin.
- Kıpçakça (13-17. YY): Kodeks Kumanikus.
- Eski Anadolu Türkçesi (13-15. YY): Yunus Emre, Dede Korkut.
4. Yeni Türkçe ve Günümüz Türkçesi (Dallanma)
- Bu dönemde dil iki kola ayrılmış: Doğu Türkçesi ve Batı Türkçesi.
- Doğu Türkçesi: Bu kol “Çağatayca” olarak devam etmiş (Ali Şir Nevayi).
- Batı Türkçesi: İki kola ayrılmış.
- Kuzeybatı Türkçesi: Kıpçak Türkçesi bu koldadır.
- Güneybatı Türkçesi (Oğuz Grubu): Bizim dilimiz bu. Anadolu, Azerbeycan, Rumeli vesair.
- Güneybatı kolunun ana dalı “Türkiye Türkçesi”.
Sınavda: Eski Türkçe nedir:: 6-8.yy’da … kullanılan dil, köktürkçe ve uygurca olarak ikiye ayılır gibi.
YENİ TÜRKÇE DÖNEMİNDE AYRILAN İKİ KOL SINAVDA ÇIKACAK (DOĞU-BATI)!! DOĞU - BATI (KUZEYBATI - GÜNEYBATI)
ESKİ KÖK TÜRKÇEYİ BİLMEN LAZIM İLK YAZILI BELGELER DİYEBİLMEN LAZIM KENDİ İÇİNDE İKİYE AYRILDIĞINI BİLMEN LAZIM DÖNEMİNİ BİLMEN LAZIM. İSLAMİYET ÖNCESİ DÖNEM OLDUĞUNU BİLMEN LAZIM.
SINAVDA RUNİK ALFABESİ HANGİ ALFABEDİR = KÖKTÜRK DİYEBİLMEK DE GEREKİYORMUŞ
SINAVDA ESTİ TÜRKÇE NEDİR ÖN TÜRKÇE NEDİR BUNLARIN YÜZYILLARI NEDİR ESKİ TÜRKÇENİN İŞTE KÖKTĞÜRK-UUGUR AYRIMI YÜZYILLARI ÖNEMLİ ESERLER KÖKTÜRKTEKİ ÖNEMLİ ESERLER UYGURDAKİ KÖKTÜRK İLE UYGUR EDEBİYATININ AYRILAN YÖNLERİ (KAĞIT TAŞ, BİRİ 6-8 DİĞERİ FARKLI BİRİ SOMUT DİĞERİ SOYUT BİRİ YEKNESAK DİĞERİ YEKNESAK DEĞİL BİRİNDE ALINTILAR AZ DİĞERİNDE ALINTILAR ÇOK BİRİ TELİF ESER DİĞERİ TERCÜME ESER BİRİNDE TÜRK KÜLTÜRÜ ANLATILIYOR DİĞERİNDE MANİHEİZM BUDİZM ANLATILIYOR BUNLARI BİLMEK LAZIM). ORHUN YAZITLARI NEREDE BULUNMUŞ? ÖNEMİ NE? İLK TÜRK TARİHİ NE? BENGÜ TAŞ EDEBİYATI NE? ANAHTAR KELMİELERİ BİL.