6- Finansal Planlama

Kavramlar, Tanımlamalar, Ön Hazırlık vs.

• Finansal Planlama: İşletmenin gelecekteki faaliyetlerin içkin fon giriş ve çıkışlarının önceden tahmin edilerek miktar ve zaman açısından uyumlaştırılma süreci. Gelecekteki belirsizlikleri minimize etmeyi ve hedefleri kantitatif (sayısal) hâle getirmeyi amaçlar.
• Bütçe: İşletmenin belirli bir dönemine (genellikle bir yıl) ait finansal faaliyetlerinin ve hedeflerinin rakamlarla ifade edilmiş, özetlenmiş ve onaylanmış planıdır. Bir sonuç belgesidir.
• Bütçeleme: İşletme fonksiyonlarının ve dış değişkenlerin (ekonomi, vergi, rekabet vs.) verileri ışığında finansal tabloların tahmini olarak oluşturulma süreci.

---

Finansal Planlama Yapılırken Göz Önünde Bulundurulacaklar

a) İçsel Unsurlar

• İşletmenin uzun dönemli amaç ve hedefleri.
• Mevcut finansal yapısı.
• Üretilen mamullerin özellikleri.
• Pazarlanabilirlik.
• İşletmenin pazarlık gücü.

b) Dışsal Unsurlar

• Genel ekonomik durum.
• İş kolundaki rekabet.
• Vergi uygulamaları.
• Kredi kaynakları.
• Yatırımcı davranışlarıç
• Talepteki değişmeler.
• Satıcıların durumu.

Finansal Planlama Türleri

1- Normal (Olağan) Planlar

• İşletmenin olağan faaliyetlerini sürdürebilmek için sık sık hazırlanan planlardır.
• Nakit bütçesi ve proforma tablolar.

2- Olağanüstü Planlar

• İşletme yaşamında nadiren karşılaşılan durumlar için (yatırım projeleri, kuruluş, tasfiye) hazırlanan planlardır.
• Yatırım planları, fizibilite etütleri (sermaye bütçeleri)

Finansal Planlamanın Faydaları ve Güçlükleri

Faydalar

1. Amaçlar kantitatif hâle gelir.
2. Kontrol için standartlar belirlenir.
3. Problemler önceden görülür.
4. Bölümler arası koordinasyon sağlanır.
5. Amaçların anlaşılmasında yol gösterici olur.
6. Kaynaklar etkin kullanılır.

Güçlükler

1. Piyasalardaki istikrarsızlık.
2. Enflasyon.
3. Değişen hükümet politikaları.
4. Gerçekli olmayan (aşırı iyimser/kötümser) tahminler.
5. Yöneticilerin inançsızlığı veya bilgi eksikliği.

Etkili Planlamanın Koşulları

1. Geleceğe yönelik doğru tahmin.
2. En uygun planın seçimi.
3. Planın izlenmesi.

Finansal Planlama Süreci ve Bütçeleme

• Bkz. Bütçe, Bütçeleme.

Süreç Sıralaması

• Amaç ve Hedefler $\to$ Uzun Vadeli Planlar $\to$ Uzun Vadeli Satış Tahminleri $\to$ Kısa Vadeli Satış Tahminleri $\to$ Bütçelenmiş Mâlî Tablolar

Bütçe Faaliyetlerinin Aşamaları

1. Satış projeksiyonlarının yapılması.
2. Üretim bütçesinin hesaplanması.
3. Satış, yönetim, pazarlama bütçeleri.
4. Proforma gelir tablosu.
5. Sermaye bütçelemesi (yatırım).
6. Nakit bütçesi.
7. Proforma bütçe.

Not: Eğer planlanan satışlar mevcut varlıklarla karşılanamıyorsa, sermaye ve nakit bütçesi hazırlanarak finansman belirlenir.

---

1. Satışların Tahmini (Projeksiyon Yöntemleri)

a) Regresyon Yöntemi (En Küçük Kareler Yöntemi)

• Son 5-10 yılın rakamlarıyla yapılır.
• Geçmiş satış verileri (y) ile zaman (x) arasındaki ilişkinin doğrusal bir fonksiyon ($y=a+bx$) ile ifade edilmesidir. Amaçlanan geçmiş verilerdeki sapmaları en aza indiren doğruyu bulmaktır.

$$\begin{array}{l}\sum Y_i=n\cdot a+b\cdot \sum X_i\\ \\ \sum (X_i\cdot Y_i)=a\cdot \sum X_i+b\cdot \sum X_i^2\end{array}$$

• Yıl sayısı = $n$
• Sabit katsayı = $a$
• Eğim (artış hızı) = $b$

b) Olasılık ve Sezgisel (Beta-II) Yöntemler

• İstatistiki verinin yetersiz olduğu durumlarda uzman görüşlerine dayalı senaryo analizidir. Beta II formülü:

$$\begin{array}{c}E(X)=\frac{K+4M+I}{6}\\ (K:\text{Ko¨tu¨mser tahmin, }M:\text{Muhtemel tahmin, }I:\text{I˙yimser tahmin})\end{array}$$

• Muhtemel tahmine istatistiksel olarak daha fazla önem verilir.

2. Otofinansman (İç Kaynak Yaratma)

• İşletmenin elde ettiği dönem kârının ortaklara dağıtılmayarak (temettü olarak ödenmeyerek) işletme bünyesinde alıkonulması sûretiyle fon sağlanmasına otofinansman denir.
  • Bir diğer deyişle, şirketin dışarıdan borç almadan kendi yarattığı kaynakla kendini finanse etmesidir. Bunu da kârını dağıtmayarak yapar.
• Otofinansman oranı ne kadar yüksekse, işletmenin dış kaynağa (borca) ihtiyacı da o kadar azalır. Ancak yüksek otofinansman düşük temettü ödemesi demektir ki, bu da hisse senedi piyasa değerini olumsuz etkileyebilir.

2.1. Otofinansman Unsurları

2.1.1. Yedek Akçeler

• Şirket kârının dağıtılmayıp kanunî zorunluluklar veya şirket ana sözleşmesi gereği ya da genel kurul kararıyla şirket bünyesinde bırakılan kısmıdır. Bu fonlar şirketin malî yapısını güçlendirir ve gelecekteki yatırımlar için kaynak oluşturur.

a) Yasal Akçe

• Türk Ticaret Kanunu gereğince ayrılması zorunlu olan akçedir.
• Devlet zorlar.

b) Statü Akçesi

• Kanunî zorunluluk olmamasına rağmen şirketin kuruluş belgesi olan esas sözleşme’de yer alan bir hüküm gereği kârdan ayrılması kararlaştırılan yedek akçedir.
• Şirket anayasası zorlar.

c) Olağanüstü Yedek Akçe (İhtiyari Yedekler)

• Kanunî yahut şirketin ana sözleşmesinde hiçbir hüküm bulunmamasına rağmen genel kurulun kendi hür iradesiyle ve kararıyla, sâfî kârdan ayırmaya karar verdiği yedeklerdir.
• Kimse zorlamaz.

2.1.2. Amortismanlar

• Duran varlıkların aşınma payıdır.
• Nakit çıkısı gerektirmeyen bir gider olduğu için kârı azaltarak vergi kalkanı sağlar ancak işletme içinde nakit fon olarak kalır.

2.1.3. Karşılıklar

• Gelecekte doğması muhtemel borç veya zararlar için ayrılan fonlar.

---

3. Proforma Tabloların Hazırlanması

• Gelecekteki belirli bir tarihte işletmenin mâlî durumunu (bilanço) ve faaliyet sonuçlarını (gelir tablosu) tahmin etmek amacıyla hazırlanan tablolardır.
  • “Proforma”: Şeklen, usûlen.
• Kabaca şöyle bir mantık: Satıştan maliyeti düş $\to$ brüt kâr. Giderleri düş $\to$ faaliyet kârı. Faiz/vergi düş $\to$ net kâr.

Proforma Fon Akım Tablosu

• Gelecek hesap dönemlerinde sağlanacağı tahmin edilen kaynaklarla ilgili kaynakların olası kullanım yerlerini gösteren tablodur.
• Proforma bilanço ve proforma gelir tablosundan faydalanılarak düzenlenebilir.
• İşletmenin yarattığı kaynakların gereksinimleri karşılayıp karşılamayacağını; yeterli değil ise farkın hangi kaynaklardan karşılanabileceğini ortaya koyar.

3.1. Bilanço Kalemlerinin Sınıflandırılması

• Proforma bilanço hazırlanırken hesaplar satış hacmindeki değişime duyarlılıklarına göre ikiye ayrılır:

a) Satışlara Bağlı (Değişken) Kalemler

• Satış hacmi arttığında kendinden artması beklenen kalemlerdir.
  • Aktif: Kasa, Banka, Alacaklar, Stoklar, Maddî Duran Varlıklar.
  • Pasif (Kısa Vadeli Borçlar): Ticarî Borçlar, Ödenecek Giderler, Ödenecek Borçlar, Ödenecek Vergiler, Ödenecek Primler.

b) Satışlardan Etkilenmeyen (Sabit) Kalemler

• Yönetim kararı olmadan satış artışıyla doğrudan değişmeyen kalemlerdir.
  • Aktif: Maddî olmayan duran varlıklar ve mâlî duran varlıklar.
  • Pasif (Uzun Vadeli Borçlar + Öz Kaynaklar): Uzun Vadeli Banka Kredileri, Tahviller, İpotekli Borç Senetleri, Ödenmiş Sermaye, Pay Senetleri.

4. Proforma Bilanço Hazırlama Yöntemleri

4.1. Yüzde Yöntemi (Günlük Satış Yöntemi)

• Satışlara bağlı bilanço kalemlerinin “günlük satış hacmi” cinsinden ifade edilmesine dayanır.
• Bu yöntem işletmenin faaliyet döngüsünün (stokta bekleme, tahsilat süresi vb.) gelecekte de aynı kalacağı varsayımına dayanır. Satış artışı, işletme sermayesi ihtiyacını (fon gereksinimini) artırır.

Uygulama Adımları:

1. Geçmiş Günlük Satışların Bulunması

$$\frac{\text{Gec¸mis¸ Yıl Net Satıs¸ları}}{360}=\text{Gu¨nlu¨k Satıs¸ Tutarı.}$$

2. Katsayıların (Oranların) Belirlenmesi

• Bu katsayı ilgili kalemin kaç günlük satışa denk geldiğini gösterir.

$$\frac{\text{Satıs¸a bag˘lı her bir kalemin tutarı (kasa, stok, alacak vb.)}}{\text{Gu¨nlu¨k satıs¸ tutarı}}=\text{Katsayı}$$

3. Gelecek Günlük Satışın Tahmini

$$\frac{\text{Tahmin Edilen Yıllık Satıs¸}}{360}=\text{Tahmini Gu¨nlu¨k Satıs¸ (TGS)}$$

4. Proforma Değerinin Hesaplanması

$$\text{Katsayılar}\times \text{TGS}=\text{ Kalemin Tahmini Deg˘eri}$$

5. Sabit Kalemlerin Aktarılması

• Satıştan etkilenmeyen kalemler (sermaye, uzun vadeli borçlar, duran varlıklar) aynen yeni bilançoya taşınır (aksine bir yatırım kararı yoksa).

6. Fon İhtiyacının Tespiti

$$\text{Tahmini Aktif Toplamı - Tahmini Pasif Toplamı}$$

• Tahmini aktif toplamından tahmini pasif toplamını çıkardığımızda, fon açığı (dış finansman gereksinimi) yahut fon fazlası ortaya çıkacaktır.
• Aktif $>$ Pasif ise fon açığı, Pasif $>$ Aktif ise fon fazlalığı vardır.

4.1.b. Satış Yüzdesi Yöntemi

• Satış hacmindeki değişikliklerin etkisi altında kalan kalemlerin satışlarla ilişkileri yüzde cinsinden ifade edilmektedir.
• Aktif kalemlerin yüzdeler toplamı ile pasif kalemlerin yüzdeler toplamı arasındaki fark, tahmini satış artışı (Geçmiş Yıl Satışı - Gelecek Yıl Tahmini) ile çarpılarak fon açığı/fazlalığı bulunur.
• Kısa vadeli finansman ihtiyacında olumlu sonuç verirken uzun vadede güvenilirliği artırır.

4.2. Rasyo (Oran) Yöntemi

• Daha ziyade yeni kurulmuş işletmeler tercih eder.
• İşletmenin faaliyette bulunduğu sektöre ait oranların (rasyoların) ve tahmini satış hacminin bilinmesi gereklidir.

4.3. Regresyon Yöntemi

• Yeterli sayıda geçmiş yıllara ait finansal tablolar mevcutsa kullanılır. Satışlar ve satışlara bağlı bilanço kalemleri arasındaki ilişki serpilme grafikleri ile gösterilerek fonksiyon belirlenmeye çalışılır.