Noetic Logos

12- I. Soğuk Savaş Kavramı ve Soğuk Savaşa Geçiş Dönemi

12 dakika okuma süresi

SOĞUK SAVAŞ DÖNEMİ

1. SOĞUK SAVAŞ KAVRAMI VE SOĞUK SAVAŞA GEÇİŞ DÖNEMİ

  • Tanım: İkinci Dünya Savaşı sonrası ABD ve SSCB’nin iki süper güç olarak ortaya çıkmasıyla başlayan; ABD önderliğindeki Batı Bloku ile Sovyetler Birliği önderliğindeki Doğu Bloku arasında 1947’den 1991’e kadar devam eden uluslararası siyasi ve askeri gerginlik dönemi.

  • İki Kutuplu Dünya:

    • Doğu Bloku (Komünizm) vs. Batı Bloku (Kapitalizm-Liberalizm-Demokrasi).

    • Mücadele sadece askeri değil; siyaset, spor, bilim, sanat gibi alanlarda da etkili olmuştur.

  • Tarihlendirme:

    • Başlangıç: Keskin bir tarih olmasa da, Yalta Konferansı’nın (1945) sona ermesi bir çerçeve sunar.

    • Bitiş: Sovyetler Birliği’nin dağılması (1990-1991).

    • Yumuşama (Detant) Dönemi: 1960’lardan sonra silahsızlanma ile birlikte başlamıştır. (Bazı görüşlere göre Soğuk Savaş’ın bitişi 1960 olarak da ele alınır.)

  • Bloklar ve İttifaklar:

    • NATO (Kuzey Atlantik Antlaşması Teşkilatı): “Batı İttifakı” olarak bilinir. ABD ve müttefiki kapitalist, anti-komünist ülkelerden oluşur.

    • Varşova Paktı: Doğu Bloku’nun askeri ittifakı. Komünist ülkelerden oluşur.

    • Bağlantısızlar Hareketi: Hiçbir bloku desteklemeyen üçüncü bir blok.

  • Soğuk Savaşın Tetikleyicileri:

    • İkinci Dünya Savaşı sonrası birçok ülkede halk demokrasilerinin kurulması ve sosyalist düzenlerin yayılması, ABD tarafından tepkiyle karşılanmıştır.

    • 1946 Fulton Konferansı: Eski İngiliz Başbakanı Churchill’in, SSCB’ye karşı siyasal savaş ilan eden ve SSCB’ye bağlı komünist devletlere (uydu devletler) “Demir Perde Ülkeleri” ifadesini kullandığı ünlü konuşması. Batı’yı sosyalizme karşı güç birliğine çağırmıştır.

  • Soğuk Savaşın Doruk Noktaları (Yumuşama Öncesi):

    • Kore ve Vietnam Savaşları.

    • Berlin Sorunu (Buhranı).

    • 1956-59 yılları arası Ortadoğu çekişmeleri.

    • U-2 Casus Uçağı Olayı.

    • Küba Krizi: Soğuk Savaş için bir dönüm noktası olmuş, nükleer savaş tehlikesinin yakınlığını göstermiştir.

  • Bu Dönemin Diğer Gelişmeleri:

    • Dünyanın çeşitli bölgelerinde sömürgeci devletlere karşı ulusal bağımsızlık hareketlerinin başlaması.

2. SOĞUK SAVAŞA YOL AÇAN GELİŞMELER

  • a) Yüzdeler Antlaşması (Ekim 1944):

    • Churchill (İngiltere) ve Stalin (SSCB) arasında yapılmıştır.

    • Amacı: Doğu Avrupa’da etki alanlarının yüzdelerle kesin olarak saptanması.

  • b) Berlin Buhranı (1948-1949):

    • İkinci Dünya Savaşı sonrası Almanya ve Berlin’in dört işgal bölgesine (ABD, İngiltere, Fransa, SSCB) ayrılması.

    • Batılı devletlerin (ABD, İngiltere, Fransa) kendi işgal bölgelerini birleştirmesi üzerine SSCB’nin tepkisi.

    • SSCB’nin Batılıları Berlin’den atmak için Berlin’i ablukaya alması. Şehre giriş-çıkışların kontrolü, elektrik ve yiyecek kesintisi.

    • Batılı devletlerin hava köprüsü kurarak şehre aylarca yiyecek taşıması.

    • SSCB’nin ablukayı kaldırması.

    • Sonuç: ABD, İngiltere, Fransa işgal bölgelerinde Federal Alman Cumhuriyeti (Batı Almanya); SSCB işgal bölgesinde Demokratik Alman Cumhuriyeti (Doğu Almanya) kuruldu. Berlin de ikiye bölündü.

    • Berlin Duvarı (1961): Doğu Almanya’dan Batı Almanya’ya geçişi engellemek için inşa edildi, Soğuk Savaş’ın sembollerinden biri oldu.

  • c) Nükleer Silah Denetiminde Anlaşmazlık:

    • ABD’nin Baruch Planı: Atom enerjisinin geliştirilmesi ve kullanımını denetleyecek uluslararası bir kurul talebi.

    • Sovyetler Birliği’nin Baruch Planı’nı kabul etmemesiyle ABD-SSCB gerginliğinin artması.

    • Eylül 1949: SSCB’nin ilk atom bombasını yaptığını açıklaması, ABD’nin nükleer tekelini sona erdirmesi.

  • d) SSCB’nin Komünizm’i Yayma Çabaları:

    • İkinci Dünya Savaşı sonrası Doğu Avrupa’da (Yugoslavya ve Arnavutluk dışında) Sovyet ordusunun etkisiyle Marksist-Leninist partilerin iktidara gelmesi (Doğu Almanya, Polonya, Çekoslovakya, Macaristan, Romanya, Bulgaristan).

    • SSCB’nin Orta Doğu ve Uzak Doğu’da da komünizmi yayma çabaları.

3. SOĞUK SAVAŞ DÖNEMİ GELİŞMELERİ

A) DOĞU BLOĞU GELİŞMELERİ

  1. Kominform (Komünist Enformasyon Bürosu - 1947):

    • Stalin tarafından “Amerikan emperyalizmine ve propagandasına karşı” kuruldu.

    • SSCB, Polonya, Bulgaristan, Çekoslovakya, Romanya, Macaristan, Yugoslavya, Fransa, İtalya komünist parti liderlerini bir araya getirdi.

  2. Comecon (Karşılıklı Ekonomik Yardımlaşma Konseyi - 1949):

    • Marshall Planı’na karşı bir girişim olarak kuruldu.

    • Amacı: Sosyalist ülkeler arasında ekonomik işbirliği ve dayanışma.

  3. Varşova Paktı (1955):

    • SSCB, Çekoslovakya, Bulgaristan, Macaristan, Polonya, Doğu Almanya ve Arnavutluk tarafından kuruldu.

    • Amacı: NATO saldırısına karşı Doğu Avrupa ülkelerini savunmak.

    • NATO ve Varşova Paktı’nın varlığı, savaş çıkmasını engellemede caydırıcı rol oynadı.

  4. SSCB’nin Yayılmasına Karşı Tepkiler:

    • Yugoslavya’nın Kominform’dan Çıkarılması (1948):

      • Tito’nun Yugoslavya’da kendi komünist rejimini kurması ve Moskova’dan bağımsız politikalar izlemesi (kendine özgü “milli komünizm”, Balkan Federasyonu hedefi).

    • Çin-SSCB Anlaşmazlığı:

      • 1949’da Mao tarafından kurulan komünist Çin Halk Cumhuriyeti ile SSCB arasında 1960’lardan itibaren artan fikir ayrılıkları.

    • Macaristan’da Tepkiler (1956 Macar Ayaklanması):

      • Macarların Sovyet destekli komünist idareyi kaldırmak için başkaldırması.

      • Rus tanklarının müdahalesiyle ihtilalin kanlı bir şekilde bastırılması.

    • Çekoslovakya’da Tepkiler (1968 Prag Baharı):

      • Dubçek liderliğinde başlayan “milli komünizm”, “insancıl komünizm” gibi liberal hareketler.

      • Sovyetlerin Ağustos 1968’de ülkeyi askerleriyle işgal etmesiyle sona ermesi.

B) BATI BLOĞU GELİŞMELERİ

  1. Truman Doktrini (1947):

    • Arka Plan: 1946’da Sovyet Rusya’nın üç ana yönde (İran üzerinden Ortadoğu petrolleri; Türkiye üzerinden Boğazlar, Ege, Doğu Akdeniz; Yunanistan üzerinden Doğu Akdeniz) yayılma çabası.

    • İngiltere’nin Durumu: Bu bölgeler geleneksel olarak İngiltere’nin hayati çıkar alanları olmasına rağmen, SSCB’yi durduracak güçten yoksun olması.

    • İngiltere’nin Memorandumu (Şubat 1947): ABD hükümetine Türkiye ve Yunanistan hakkında iki ayrı muhtıra vererek, bu ülkelerin Batı savunması için önemini belirtmesi, ekonomik ve askeri yardım gerektiğini, ancak İngiltere’nin bunu yapamayacağını ve sorumluluğun ABD’ye düştüğünü bildirmesi.

    • Başkan Truman’ın Mesajı (Mart 1947): ABD Kongresi’ne Türkiye ve Yunanistan’a 400 milyon dolarlık askeri yardım yapılması için yetki istemesi. Mesajda, Türkiye’nin toprak bütünlüğünün korunmasının Ortadoğu düzeni için zaruri olduğu belirtilmiştir.

    • Anlamı: ABD’nin Sovyet yayılmacılığına karşı “durdurma (containment)” politikasının başlangıcı olarak kabul edilir.

  2. Marshall Planı (Avrupa Ekonomik Kalkınma Planı - 1948):

    • Amaçları:

      • Sağlanacak dış yardımlarla savaşta yıkılan Avrupa ülkelerinin ekonomilerinin onarılmasına ve kalkınmalarına katkıda bulunmak.

      • Komünizmin Batı Avrupa’daki yayılışına engel olmak.

    • Uygulama: Avrupa ülkelerinin kendi aralarında işbirliği yaparak Marshall yardımlarını dağıtmak üzere Avrupa Ekonomik İşbirliği Örgütü (OEEC)‘nü kurması.

  3. Batı Avrupa Birliği (1948):

    • Neden: 1948’de Komünistlerin Çekoslovakya’da iktidarı ele geçirmesi, SSCB’nin yayılmacı siyasetinin Batılı devletler için alarm niteliğinde olması.

    • Kurucular: İngiltere, Fransa, Belçika, Hollanda ve Lüksemburg.

    • İlkesi: Taraflardan biri Avrupa’da silahlı saldırıya uğrarsa, diğerlerinin her türlü vasıtayla yardımına gitmesi.

    • Eksikliği: Amerika’nın ittifak içinde olmayışı, birliği Sovyetler karşısında bir denge unsuru olmaktan yoksun bırakmıştır.

  4. NATO (Kuzey Atlantik Antlaşması Teşkilatı - 1949):

    • Neden: Sovyetlerin yayılmacı politikalarına karşı ABD’nin “durdurma” politikası.

    • Kuruluş: 12 üye ile (İngiltere, Belçika, Fransa, Hollanda, İtalya, İzlanda, Danimarka, Lüksemburg, Norveç, Portekiz, ABD, Kanada).

    • Temel İlke: Üyelerden birine yapılan saldırının hepsine yapılmış sayılması (kolektif savunma).

    • Etkisi: Sovyetlerin Avrupa’daki yayılmasının durdurulmasında önemli rol oynamıştır.

    • Türkiye ve Yunanistan’ın Katılımı: 1952’de. (Türkiye’nin Kore Savaşı’na asker göndermesi bu katılımda etkili olmuştur.)

  5. Avrupa Konseyi (1949):

    • 10 Avrupalı devletin katılımıyla kurulmuştur.

    • Amacı: Üye ülkelerin ortak mallarını ve ilkelerini korumak, iktisadi gelişimlerini sağlamak, aralarında daha sıkı işbirliği oluşturmak.

    • Avrupa İnsan Hakları Komisyonu ve Divanı da kurulmuştur.

    • Türkiye’nin Katılımı: 1949.

    • Çalışma Alanları: İnsan hakları, medya, hukuki işbirliği, sosyal dayanışma, sağlık, eğitim, kültür, spor, gençlik, yerel demokrasiler, sınır ötesi işbirliği, çevre ve bölgesel planlama.

  6. Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu (AKÇT - 1951):

    • Fikir: Batı Almanya ve Fransa’da çelik ve kömür üretimini denetleyecek tek bir organ oluşturulması (Schuman Planı).

    • Kurucular: Batı Almanya, Fransa, Belçika, Hollanda, Lüksemburg ve İtalya.

    • Dönüşüm: 1958’de “Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu”na (EURATOM) dönüşmüştür. (Avrupa Birliği’nin temellerinden biridir.)

    1. Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET - 1957):

    • Kuruluş: Roma Antlaşması ile.

    • Kurucu Üyeler (6 adet): Belçika, Almanya, Fransa, Hollanda, Lüksemburg ve İtalya.

    • Amaçları: Ekonomi politikalarının yaklaştırılmasıyla ortak pazar kurulması, ekonomik faaliyetlerin uyum içinde gelişmesi, dengeli ve sürekli gelişme, istikrarın artması, üye ülkeler arası ilişkilerin sıkılaştırılması. (Avrupa Birliği’nin bir diğer temel taşı.)

C) SOĞUK SAVAŞ DÖNEMİ ORTADOĞU GELİŞMELERİ

  1. Süveyş Krizi (1956):

    • Arka Plan: 1952’de Cemal Abdülnasır’ın Mısır’da askeri darbeyle yönetimi ele geçirmesi.

    • Krizin Başlangıcı: 1956’da Nasır’ın, İngiliz-Fransız ortaklığındaki Süveyş Kanalı’nı millileştirdiğini ilan etmesi.

    • İngiltere, Fransa ve İsrail’in Planı: SSCB’nin Macaristan İhtilali ile meşgul olmasını fırsat bilerek Süveyş’i ele geçirmek (İsrail Mısır’a saldıracak, İngiltere-Fransa “barışı sağlamak” için bölgeye asker çıkarıp kanalı ele geçirecekti).

    • Gelişmeler: İsrail’in Mısır’a saldırması, İngiltere ve Fransa’nın bölgeye asker çıkarması.

    • Uluslararası Tepkiler ve Sonuç:

      • SSCB’nin İngiltere, Fransa ve İsrail’e sert mesajlar göndermesi, ABD ve SSCB’nin Mısır’a ortak kuvvet gönderme teklifi (ABD reddetti).

      • ABD’nin saldırıyı tasvip etmemesi ve taraflara Mısır’dan çekilmeleri için ihtar vermesi.

      • İngiltere, Fransa ve İsrail’in baskılar sonucu Mısır’dan çekilmesi.

      • Önemli Sonuç: Süveyş Harekâtı’nın tam tersi bir etki yaratarak Sovyet Rusya’nın Ortadoğu’daki etkisini daha da artırması.

  2. Suriye Bunalımı (1957):

    • Arka Plan: İkinci Dünya Savaşı sonrası Suriye’de art arda hükümet darbeleri.

    • Krizin Nedeni: Suriye’nin 1956’da SSCB ile yardım antlaşması imzalaması; Türkiye, Irak, Ürdün, İsrail ve Lübnan’ın Suriye’nin bir “Moskova uydusu” olmasından endişe duyması.

    • ABD’nin Müdahalesi: Eisenhower’ın Menderes’e mesaj göndererek, Suriye’nin saldırısı durumunda Türkiye, Irak ve Ürdün’ün askeri harekâtına ABD’nin silah yardımı yapacağını bildirmesi.

    • Türkiye’nin Rolü: Suriye sınırına yığınak yapması ve askeri tatbikatlar düzenlemesi, Türkiye-Suriye ilişkilerinin gerginleşmesi.

    • Çözüm: Suudi Arabistan’ın arabuluculuğu ve Ürdün Kralı Hüseyin’in Suriye’ye karşı tavrını yumuşatmasıyla krizin çözülmesi.

  3. Lübnan Bunalımı (1958):

    • Neden: Lübnan Cumhurbaşkanı Camille Chamoun’un hile karıştırarak görev süresini uzatacak bir parlamento seçtirmesi ve Amerika’nın Eisenhower Doktrini’ni desteklemesi sonucu siyasal kriz.

    • ABD’nin Müdahalesi: Yaklaşık 15.000 askeri Lübnan’a çıkarması.

    • Sonuç: ABD baskısıyla Chamoun’un görev süresini uzatmaması, Genel Kurmay Başkanı Şahab’ın cumhurbaşkanı seçilmesiyle krizin yatışması.

  4. Bağdat Paktı (1955) / CENTO (1959):

    • Fikir: ABD, Fransa ve İngiltere’nin Ortadoğu’daki etkinliğinin azalmasıyla Sovyet sızmasını önlemek için Ortadoğu ülkeleri arasında ittifak kurulması.

    • Kuruluş: Türkiye’nin öncülüğünde Şubat 1955’te Türkiye ile Irak arasında Bağdat’ta imzalandı. İngiltere, Pakistan ve İran’ın katılımıyla genişledi.

    • Gruplaşma ve Etkisi: Ortadoğu’yu pakta katılanlar (Irak, İran, Pakistan), karşı çıkanlar (Mısır, Suriye, Suudi Arabistan, Yemen) ve tarafsızlar (Ürdün, Lübnan) olarak böldü; bu durum SSCB’nin işini kolaylaştırdı.

    • Irak’ın Çekilmesi ve İsim Değişikliği: 1959’da Irak’taki askeri darbe sonrası monarşinin yıkılmasıyla Irak paktan çekildi. Paktın merkezi Ankara oldu ve adı “Merkezi Antlaşma Örgütü” (CENTO) olarak değiştirildi.

  5. Eisenhower Doktrini (1957):

    • Arka Plan: 1956 Süveyş Krizi sonrası Arap dünyasında Batılı devletlerin imajının zedelenmesi ve SSCB prestijinin artması.

    • Başkan Eisenhower’ın Talebi: Kongre’den şu yetkileri istemesi:

      • Bağımsızlığını korumak için ekonomik kalkınma çabası içindeki Ortadoğu ülkelerine ekonomik yardım yapmak.

      • İsteyen ülkelere askeri yardım yapmak.

      • Bu ülkelerin istemeleri şartıyla, gelecekteki açık silahlı saldırılar karşısında Amerikan silahlı kuvvetlerinin kullanılması.

    • Anlamı: ABD’nin, Amerikan askerini kullanma suretiyle, bölgedeki ülkelerin komünizme karşı savunulmasını ilk kez üzerine alması. (Truman Doktrini’nden farkı, asker kullanma yetkisidir.)

  6. Ürdün Buhranı (1957):

    • Arka Plan: 1948-49 Arap-İsrail savaşı sonrası Filistinli mültecilerin Ürdün’e sığınması ve Nasır taraftarı olmaları.

    • Kriz: 1956 seçimlerini Nasırcıların kazanması ve Başbakan Nabulsi ile Kral Hüseyin arasında sürtüşme; Nabulsi’nin kral tarafından düşürülmesi.

    • Dış Destekler ve Sonuç: Kral Hüseyin’in ABD ve Suudi Arabistan’ın desteğini alması; Başbakan ve Genel Kurmay Başkanı’nın Suriye’ye kaçması, Mısır ve Suriye’nin de olaylara dahil olmasıyla halkın sokaklara dökülmesi. ABD’nin Ürdün’ü desteklemesi (6. Filo’yu Beyrut açıklarına göndermesi), İsrail’i uyarması, Irak ve Suudi Arabistan’ın Ürdün’ün yanında yer almasıyla Kral Hüseyin’in durumu kontrol altına alması.

  7. İsrail’in Kurulması (1948):

    • Tarihsel Arka Plan:

      • 1897 I. Siyonizm Kongresi: Yahudilerin Filistin’i yurt edinme kararı.

      • 1917 Balfour Deklarasyonu: İngiliz hükümetinin Filistin’de bir Musevi devleti kurulmasına destek vereceğini bildirmesi.

      • Birinci Dünya Savaşı sonrası Filistin’in İngiliz mandası olması, Yahudi göçlerinin artması ve çatışmalar.

      • İngiltere’nin 1939’da Yahudi göçlerini sınırlaması, ancak kaçak göçlerin devam etmesi ve İngilizlerle Yahudiler arasında silahlı çatışmalar.

    • BM’nin Rolü: İkinci Dünya Savaşı sonrası ABD Başkanı Truman’ın 100.000 Musevi’nin Filistin’e gönderilmesini talep etmesi. İngiltere’nin sorunu 1947’de Birleşmiş Milletler’e götürmesi.

    • BM Taksim Kararı (Kasım 1947): Filistin’in Araplarla Yahudiler arasında taksimine karar verilmesi; kurulacak Yahudi ve Arap devletleri arasında ekonomik birlik ve Kudüs’ün uluslararası statüye sahip olması.

    • Arap Ülkelerinin Tepkisi: Taksim kararını reddetmeleri ve savaşa gitme kararı almaları (Aralık 1947 Kahire Toplantısı).

    • İsrail Devleti’nin İlanı: İngiltere’nin 15 Mayıs 1948’den itibaren Filistin’den çekileceğini ilan etmesi üzerine, 14 Mayıs 1948’de Tel-Aviv’de Yahudi Milli Konseyi’nin İsrail Devleti’nin kuruluşunu ilan etmesi.

    • Birinci Arap-İsrail Savaşı (1948-1949):

      • İsrail kurulur kurulmaz Mısır, Ürdün, Suriye, Lübnan ve Irak ordularının İsrail’e saldırması.

      • Arapların ağır yenilgisi.

      • Ateşkes antlaşmalarıyla İsrail’in Filistin topraklarının çoğunu ele geçirerek sınırlarını genişletmesi. Kudüs’ün yarısı İsrail’in, yarısı Ürdün’ün eline geçti (1967’de İsrail diğer yarısını da işgal etti).

    • 1948-1949 Arap-İsrail Savaşı’nın Sonuçları:

      • Bir milyon kadar Filistinlinin yerinden yurdundan edilmesi, Mülteciler Meselesi’nin ortaya çıkması.

      • Mısır’ın yenilgisi, Kral Faruk rejiminin devrilmesine ve Nasır’ın iktidara gelmesine zemin hazırladı.

      • Arap dünyasında “milliyetçilik” duygusunu güçlendirdi, Arap Milliyetçiliği hareketine ivme kazandırdı.

      • Barış antlaşması yapılmaması, ileride yeni Arap-İsrail savaşlarına ortam hazırladı.

      • Batılıların Ortadoğu’ya silah ambargosu uygulamaya başlaması.

D) UZAKDOĞU’DAKİ GELİŞMELER

  1. Kore Savaşı (1950-1953):

    • Arka Plan: Yalta Konferansı’nda Kore’nin iki işgal bölgesine ayrılması (38. Enlem sınırı: Kuzey Sovyet, Güney Amerikan askeri sahası).

    • Savaşın Başlaması: 1948’de Güney Kore Cumhuriyeti ve Kuzey Kore Halk Cumhuriyeti’nin kurulması. SSCB’nin Amerika’yı Asya’dan atmak için Kuzey Kore kuvvetlerini Haziran 1950’de Güney Kore’ye saldırtması.

    • BM Müdahalesi: ABD’nin Birleşmiş Milletleri devreye sokması; BM Güvenlik Konseyi kararıyla çeşitli milletlerden (esas yük ABD’de) bir BM Kuvveti teşkil edilmesi.

    • Sonuç: Savaş 1953 Temmuz’unda bitti, sınır değişikliği olmadı, kesin bir zafer kazanan olmadı.

    • NOT: Türkiye, Kore’ye giden BM kuvvetlerine 5090 kişilik bir tugayla katıldı. Bu, Türkiye’nin NATO’ya katılma yolunda önemli bir adım oldu.

  2. SEATO (Güneydoğu Asya Antlaşma Teşkilatı / Manila Paktı - 1954):

    • Neden: Vietnam Savaşı’nın Amerika’yı Kore Savaşı sonrası aldığı savunma tedbirlerini daha da kuvvetlendirmeye sevk etmesi; bölgenin stratejik öneminin artması.

    • Kuruluş: Amerika, İngiltere, Fransa ile Uzak Doğu ülkelerinden Yeni Zelanda, Avustralya, Filipinler, Tayland ve Pakistan’ın katılımıyla kuruldu.

    • Anlamı: Amerika’nın, Sovyet Rusya ve müttefiki Çin etrafında, Avrupa’nın Atlantik kıyılarından Pasifik’e kadar uzanan bir ittifaklar çemberi oluşturması.

E) SÖMÜRGECİLİĞİN SONA ERMESİ

  • a) ASYA:

    1. Hindistan (1947):

      • Lider: Mahatma Gandi (Hindistan Ulusal Kongresi lideri).

      • Mücadele Yöntemi: Kötülüğe karşı aktif ama şiddet içermeyen direniş felsefesi.

      • Bağımsızlık: İkinci Dünya Savaşı’nda yıpranan İngiltere’nin daha fazla direnememesi ve 1947’de Hindistan’ın bağımsızlığını tanıması.

    2. Pakistan (1947):

      • Tarihi Hindistan ile aynıdır. “Pakistan” adı 1940’ta ortaya kondu.

      • Lider: Muhammed Ali Cinnah (Pakistan Bağımsızlık Hareketi).

      • Kuruluş: 1947’de İngiltere’nin Hindistan’dan çekilmesiyle Pakistan’ın kurulduğunun ilan edilmesi.

  • b) AFRİKA:

    • İlk İşaret: Atlantik Bildirisi.

    • Etkenler:

      • Afrika’daki büyük sömürge güçleri İngiltere ve Fransa’nın İkinci Dünya Savaşı’nda yıpranması.

      • Bu coğrafyadaki devletlerin ekonomik yönden güçlenmeye başlamaları.

      • Milliyetçiliğin güçlenmesi.

    • Afrika Birliği Teşkilatı (1963): Afrika ülkeleri arasında dayanışma ve işbirliğini artırmak amacıyla kuruldu.

BİLİM – KÜLTÜR – SANAT – GÜNDELİK HAYAT (1945-1975 “Muhteşem Otuzlar” ve Sonrası)

  • Ekonomik Büyüme ve Toplumsal Dönüşüm (Batı’da):

    • 1945-1975 arası “muhteşem otuzlar” olarak anılan büyük ekonomik büyüme dönemi.

    • Petrolün kömürün yerini alması, petrol ticaretinin artması.

    • Petrolün hammadde olarak yeni kimya sanayisini geliştirmesi (sentetik kumaşlar, plastik malzemeler).

    • Toplu taşıma, otomotiv, dayanıklı tüketim malları, elektronik, biyokimya alanlarında önemli gelişmeler.

    • Hızlı nüfus artışı, sanayileşmeyle şehirlere göçlerin artması.

    • Şehirlerde ekonomik rahata ulaşamayan kitlelerin aşırı siyasi akımlara yönelmesi.

    • Kadınların iş hayatındaki etkinliklerinin artması.

  • İki Kutbun Yaşam Tarzı Farklılıkları (50’ler):

    • Batı Bloku: Tam gaz ilerleyen kapitalizm. Hulo hop, kafeler, juke-box’lar, serbest sigara tüketimi. İngiltere Başbakanı Macmillan’ın “Hiç bu kadar iyi bir dönem yaşamadık” sözü. Hızlı değişim: Evler, arabalar, buzdolapları, elektrikli süpürgeler, ekmek kızartma makineleri, oyuncaklar, süpermarketler, Rock’n’Roll, üç boyutlu filmler. James Dean isyankar gençlerin idolü. Meşin ceket, bluejean, triko kazaklar gençlik üniforması. Radyo ve sinemanın öneminin televizyonla azalması. Seyahatlerde uçakların demir yolları ve gemilerin yerini alması.

    • Doğu Bloku: Stalinci komünizm.

  • Teknik Gelişmeler ve Etkileri:

    • Tüketimin teşvik edilmesi, reklamcılığın gelişmesi.

    • Rock’n’Roll müziğinin (Amerika) ortaya çıkışı.

    • Bilgisayarların geliştirilmesi, ilk otomatik bilgisayar ve programlanabilir robot.

    • İlk lazer cihazı.

    • Uzay Yarışı:

      • 1957: İlk uydu Sputnik (SSCB).

      • 1958: NASA (ABD) kuruldu.

      • 1961: İlk insanlı uzay uçuşu (Yuri Gagarin - SSCB).

    • Nükleer çalışmaların artması, enerji üretiminde kullanılmaya başlanması.

    • İletişim ve denetim ağlarının gelişmesi.

    • DNA’nın yapısının çözülmesi.

    • Telefon iletişiminin gelişmesi.

    • Teknik eleman ihtiyacının artması, gelişmiş ve geri kalmış ülkeler arası farkın büyümesi.

  • Sanat ve Şehircilik:

    • Konut sektörünün gelişmesi, gökdelenler, toplu konutlar.

    • Sürrealizm (gerçeküstücülük) edebiyat ve sanatta gelişti.

    • New York ve Paris’in Batı’nın sanat başkentleri haline gelmesi.

  • Spor:

    • 1951: İlk Akdeniz Oyunları (Mısır).

    • 1955-1956: İlk UEFA Şampiyon Kulüpler Kupası (İlk şampiyon Real Madrid).

Grafik Görünümü